به گزارش اکو رسانه ، به نقل از گروه جامعه ایرنا، این مطالب بخشی از صحبت های مرضیه وحیددستجردی دبیرستاد ملی جمعیت است که در برنامه استودیو خبر ایرنا برای تشریح فعالیت‌های این ستاد و اقدامات دولت چهاردهم در راستای حمایت از خانواده و تلاش برای تحقق اهداف قانونی جوانی جمعیت بیان کرد.
دکتر مرضیه دستجردی دو فرزند دختر به نام‌های مریم و زهرا و دو نوه به نام‌های هانیه و یحیی دارد.
دستجردی در این برنامه با اشاره به اینکه این ستاد برنامه های جدیدی را با هدف کاهش مشکلات خانواده ها در موضوع فرزندآوری با توجه به رویکردهای دولت چهاردهم در دست تهیه و اجرا دارد؛ گفت: کارت امید مادر برای مدت ۲۴ ماه و هر ماه ۲ میلیون تومان شارژ می شود و برای خانواده های دارای نوزاد قابل استفاده است.
وی با بیان اینکه رییس جمهور رییس ستاد ستاد ملی جمعیت است، اظهار کرد: طی یکسال گذشته هفت جلسه ستاد به ریاست دکتر پزشکیان برگزار شده که این نشان‌دهنده توجه ویژه رییس جمهور نسبت به مسئله مهم جمعیت و اجرای سیاست‌های افزایش نرخ باروری در کشور است که نماد بارز این حمایت، ابلاغ مصوبه کارت امید مادر و یا همان «الزامات و راهکارهای بهبود وضعیت جمعیت کشور» در ۲۴ شهریور ماه بود، این کارت یک بشارت بزرگ برای تمامی مادران، خانواده‌ها و کودکان این سرزمین است.
مشروح مصاحبه ایرنا با دبیر ستاد ملی جمعیت به شرح زیر است:
«کارت امید مادر» دقیقاً چه ویژگی‌هایی دارد و حمایت‌هایی را شامل می‌شود؟
پیش از این محدودیت‌هایی وجود داشت، اما بر اساس این طرح جدید، از ابتدای سال ۱۴۰۵، همه مادران در سراسر کشور، فارغ از مکان جغرافیایی، قومیت و یا نرخ باروری منطقه و همچنین فارغ از اینکه نوزاد متولد شده، فرزند چندم خانواده باشد، مشمول دریافت این کارت می‌شوند.
این تصمیم به دلیل احترام به کرامت مادری و درک زحمات طاقت‌فرسای آنان، از مرحله حمل و وضع حمل تا مراقبت‌های اولیه از کودک، اتخاذ شده است. این کارت پیام واضحی دارد: دولت در کنار خانواده‌ها، مادران و پدران ایستاده است.
این کارت به مدت ۲۴ ماه (دو سال اول زندگی کودک) هر ماه مبلغ ۲ میلیون تومان شارژ می‌شود.
دلیل تمرکز حمایت بر دو سال اول زندگی چیست؟
تمام مراجع علمی جهانی ثابت کرده‌اند که سال‌های آغازین زندگی، به ویژه دو سه سال اول، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت، هوش، و رفتارهای شناختی و عاطفی انسان در آینده دارد.
حدود ۸۰ درصد از هوش و ضریب هوشی و بسیاری از شاخص‌های موفقیت آینده کودک در این دو سال اول شکل می‌گیرد. بنابراین، کمک دولت در این دو سال، که هزینه‌هایی مانند تغذیه، شیر، پوشک، پوشاک و دیگر نیازهای اولیه را پوشش می‌دهد، در حقیقت سرمایه‌گذاری بر روی آینده کودک و حمایت از خانواده است. این یک رویکرد انسان‌محور و آینده‌نگر است.
دستورالعمل صدور این کارت در حال تدوین نهایی است و کارت از سوی یکی از بانک‌ها صادر خواهد شد و امکان خرید کالا و خدمات را برای خانواده‌ها فراهم می‌کند. تاکید و نظر ما این است که استفاده از این کارت صرفاً محدود به هزینه‌های مرتبط با کودک باشد و جزئیات دقیق آن در دستورالعمل قید خواهد شد.
آیا شرایط خاصی مانند چندقلوزایی یا تغییر سرپرست نیز در نظر گرفته شده است؟
برای فرزندان دوقلو و چندقلو، به ازای هر کودک، یک کارت جداگانه و اعتبار مستقل شارژ می‌شود.
همچنین، اگر به هر دلیلی سرپرستی کودک با مادر نباشد، این کارت و مزایای آن به شخص سرپرست جدید کودک تعلق خواهد گرفت. این کارت پس از ۲۴ ماه منقضی می‌شود و امیدواریم تاثیر مطلوبی در رفاه خانواده‌ها و سلامت کودکان داشته باشد.
از «جایزه ملی جمعیت» تا هشدار درباره از دست رفتن «پیک باروری»
قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آبان ماه ۱۴۰۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. ما روز ابلاغ این قانون، یعنی ۲۴ آبان، را به عنوان «روز جایزه ملی جمعیت» نامگذاری کرده‌ایم. دلیل این نامگذاری وجود بندی در همین قانون است که بر اساس آن، باید سالیانه جایزه‌ای به هفت گروه شامل خانواده‌های نمونه، مدیران دستگاه‌های اجرایی برتر، نخبگان، خبرگزاری‌ها و سایر گروه‌های مؤثر اهدا شود.
از تمامی دست‌اندرکاران حوزه اجرایی جمعیت، بخش خصوصی و نخبگان دعوت می‌کنم که اگر خود را شایسته دریافت این جایزه می‌دانند، به وب‌سایت ستاد ملی جمعیت مراجعه و اطلاعات خود را بارگذاری کنند. هیئت علمی و کمیته‌های داوری، شرکت‌کنندگان را ارزیابی می‌کنند و در نهایت برندگان انتخاب خواهند شد. مراسم تقدیر از این افراد در تاریخ ۲۴ آبان، در سالن اجلاس سران و با حضور رئیس‌جمهور برگزار می‌شود.
هدف از این جایزه، فرهنگ‌سازی و تشویق تمام کسانی است که برای مسئله جمعیت تلاش می‌کنند، به ویژه مادران و پدرانی که برای تولد و نگهداری فرزندانشان زحمت می‌کشند.
با توجه به جامعیت قانونی جوانی جمعیت، چرا هنوز شاهد کاهش نرخ ولادت هستیم؟
قانون جوانی جمعیت ۷۳ ماده و حدود ۲۶۰ تکلیف برای دستگاه‌های مختلف دارد که بار مالی قابل توجهی ایجاد می‌کند، متأسفانه به دلیل محدودیت‌های اعتباری که تنها مختص کشور ما نیست و در سطح جهانی وجود دارد، امکان تخصیص بودجه برای تمامی این تکالیف به یکباره فراهم نیست، بنابراین برخی مواد قانونی منتظر تأمین اعتبار مانده‌اند. البته بخش‌هایی نیز اجرایی شده، اما به دلایل مختلف، این اقدامات تاکنون نتوانسته‌اند روند کاهشی ولادت را متوقف کنند. آمار سال ۱۴۰۳ نیز نسبت به ۱۴۰۲ کاهشی بوده و امیدواریم در سال ۱۴۰۴ بتوانیم این روند را بهبود بخشیم.
مساله، چندبعدی است اما یک عامل کلیدی، تأخیر در ازدواج و فرزندآوری است؛ ما با کاهش ازدواج روبرو هستیم؛ به طوری که آمار ازدواج در ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، حدود ۳ درصد کاهش یافته از طرفی، فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول به طور متوسط به ۴.۵ سال رسیده است.
وقتی سن ازدواج بالا رفته و این فاصله طولانی نیز اضافه می‌شود، نتیجه واضح است. برای مثال، در سال ۱۳۹۵ بیشترین تولدها در سنین ۲۵ تا ۲۹ سالگی مادران رخ می‌داد، اما امروز این بازه به ۲۹ تا ۳۴ سال رسیده است، یعنی فرزندآوری به طور متوسط ۵ سال به
تأخیر افتاده است.
این یک هشدار جدی است؛ پیک باروری زنان بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است، پس از ۳۰ سالگی، باروری به تدریج و پس از ۳۵ سالگی به شدت کاهش می‌یابد متأسفانه بسیاری از خانم‌ها به دلیل مشغله تحصیلی و شغلی، متوجه نمی‌شوند که در حال از دست دادن بهترین فرصت باروری خود هستند.
من به عنوان یک متخصص زنان، با خانم‌هایی در سنین ۳۹ یا ۴۰ سال روبرو می‌شوم که تازه متوجه کاهش شدید ذخیره تخمدان خود شده‌اند و بسیار نگران هستند.
توصیه اکید ما این است که خانم‌ها «پیک باروری» خود را از دست ندهند. خوشبختانه قانون، راهکاری برای این موضوع پیش‌بینی کرده است؛ ذخیره تخمک.
بانوانی که هنوز ازدواج نکرده‌اند یا به دلایلی قصد تأخیر در فرزندآوری دارند، می‌توانند به مراکز ناباروری سطح ۳ دانشگاه‌های علوم پزشکی مراجعه و به صورت رایگان تخمک خود را ذخیره کنند تا برای آینده بیمه باشند. همچنین به خانواده‌هایی که یک فرزند دارند و فاصله طولانی انداخته‌اند، توصیه می‌کنیم فرصت طلایی برای آوردن فرزند دوم را از دست ندهند. تک‌فرزندی و مشکلات خاص خود را برای کودک و خانواده به همراه دارد. خانواده‌ها باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند.
تحلیل فاصله «آرزوی ۲.۵ فرزندی» با «واقعیت ۱.۵ فرزندی»
در حال حاضر حدود ۱۶ میلیون زوج در کشور داریم که فرزندی ندارند، اما نکته بسیار جالب و در عین حال امیدوارکننده، نتایج پیمایش ملی نگرش‌ها و ارزش‌های ایرانیان است که در سال ۱۴۰۳ توسط وزارتخانه‌های ارشاد و کشور انجام شد؛ وقتی از مردم پرسیده شد که «تعداد فرزندان ایده‌آل شما چند فرزند است؟»، میانگین پاسخ‌ها ۲.۵ فرزند بود.
این فاصله یک فرزندی، از نظر ما یک روزنه و فرصت سیاستی بسیار مهم است. این شکاف به ما می‌گوید که موانعی وجود دارد که خانواده‌ها را از رسیدن به آرزوی ۲.۵ فرزندی بازداشته و در عمل به ۱.۵ فرزند محدود کرده است. وظیفه ما این است که از این فرصت استفاده کنیم و دولت باید این موانع را یکی پس از دیگری از پیش پای خانواده‌هایی که تمایل به آوردن فرزند دوم دارند، بردارد.
مهمترین موانع فرزندآوری چیست؟
داده‌های همین پیمایش ملی پاسخ را به وضوح نشان می‌دهد؛ وقتی از جوانان پرسیده شد که «مهمترین عامل برای فرزندآوری چیست؟»، پاسخ قاطعانه «وضعیت مناسب اقتصادی» بود. به عبارت ساده، پیام مردم این است: «اگر وضعیت اقتصادی درست شود، من فرزند می‌آورم».
تسهیلات و حمایت دولتی و بنیاد خانواده در رتبه‌های بعدی قرار دارند؛ البته رویکردهای فرهنگی نیز بسیار مهم هستند، اما وزن و اولویت این عوامل در جامعه متفاوت است و نمی‌توان نقش محوری اقتصاد را نادیده گرفت.
یکی از اصلی‌ترین دلایل تمرکز بر هزینه‌های دو سال اول زندگی در کارت امید مادر، همین نامه‌ها و شکایت‌های فراوان خانواده‌ها از فشار سنگین هزینه‌های این دوره بود.
برای درک بهتر این فشار کافی است به مثال پوشک نگاه کنید؛ در سال ۱۴۰۳ قیمت پوشک سه بار افزایش شدید یافت و از حدود صد و چند هزار تومان به بیش از ۳۰۰ هزار تومان رسید. این یک هزینه ملموس و سنگین است که به ویژه بر دوش خانواده‌های متوسط و کم‌درآمد فشار می‌آورد.
بنابراین به این نتیجه رسیدیم که حمایت از خانواده‌ها باید در همین سال‌های آغازین و پر هزینه متمرکز شود.
دستگاه های اجرای به تکالیف خود در قانون جوانی جمعیت عمل می‌کنند؟
بر اساس قانون، ما موظفیم هر شش ماه یکبار عملکرد دستگاه‌ها را به رئیس‌جمهور، مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی گزارش دهیم. در ارزیابی‌ها، برخی دستگاه‌ها مانند وزارت رفاه و وزارت بهداشت، علی‌رغم کمبودهای اعتباری، عملکرد خوبی داشته‌اند. به عنوان مثال، وزارت رفاه در زمینه مرخصی زایمان، بیمه زنان روستایی و عشایر، و توزیع سبد تغذیه رایگان با همین اعتبارات محدود خوب عمل کرده است. وزارت بهداشت نیز در حوزه‌هایی مانند زایمان بدون درد، ترویج زایمان طبیعی و آموزش‌های قبل از ازدواج و بارداری بسیار موفق بوده است.
متاسفانه دستگاه‌های فرهنگی ما در زمینه فرهنگ‌سازی برای افزایش جمعیت کاملا ناموفق بوده‌اند. زمانی که قانون کنترل جمعیت حاکم بود، شعار «دو فرزند کافی» روی تمامی محصولات و بیلبوردها خودنمایی می‌کرد، اما امروز شما چنین حرکتی را از سوی نهادهای فرهنگی نمی‌بینید. ما در این بخش واقعا ضعف داریم و از عملکرد آن‌ها راضی نیستیم.
این یک نقطه بحرانی است، طبق قانون، همه دستگاه‌ها موظف به ایجاد مهدکودک هستند، اما در عمل تنها ۳۲ دستگاه این کار را انجام داده‌اند. هزینه مهدکودک‌های بیرون نیز بسیار گزاف است، در حالی که سهمیه دولتی برای کمک هزینه مهدکودک کمتر از ۴۰۰ هزار تومان در ماه است که رقم ناچیزی است. این موضوع برای زنان شاغل در سن باروری یک مانع بزرگ است و ما به طور جدی در حال پیگیری اجرای تکلیف مهدکودک توسط تمام دستگاه‌ها هستیم.
نگرانی از دست دادن شغل یا پست سازمانی پس از مرخصی زایمان چقدر جدی است؟
در بخش دولتی معمولاً مشکل خاصی وجود ندارد و قانون رعایت می‌شود، اما مشکل اصلی در بخش خصوصی است. در بسیاری از موارد، کارفرمایان خصوصی زنان را در دوران مرخصی زایمان اخراج یا جایگزین می‌کنند، ما این موارد را از طریق وزارتخانه‌های مربوطه پیگیری می‌کنیم و قصد داریم در جلسات آینده ستاد، مصوبه‌ای محکم برای حمایت از امنیت شغلی این بانوان تصویب کنیم.
جلب اعتماد مردم به اجرای موفق کارت امید مادر با توجه به مشکلات قبلی در اجرای کامل قوانین، هم برای ما مهم است، نقطه قوت کارت امید مادر این است که اعتبار آن در بودجه سال آینده دیده شده است، بر خلاف برخی طرح‌های دیگر که با کمبود اعتبار مواجه شدند.، مشکل خودرو به تعادل عرضه و تقاضا بین خودروسازان و مشکل زمین به کمبود منابع برای آماده‌سازی آن برمی‌گردد. اما کارت امید مادر از پشتوانه بودجه‌ای برخوردار است.
آیا با توجه به مشکلات مالی، تغییراتی در قانون جوانی جمعیت پیش‌بینی می‌شود؟
این قانون یک برنامه ۷ ساله از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۷ است و تغییر مکرر قانون، اعتماد عمومی را از بین می‌برد. قطعاً کاستی‌ها بررسی می‌شوند و زمانی که این قانون آزمایشی بخواهد به قانون دائمی تبدیل شود، مشکلات آن برطرف خواهد شد.
نقش خیرین در حل این چالش ملی چیست؟
کشور ما کشور خیرین است. من از اینجا از همه خیرین عزیز دعوت می‌کنم تا در تاسیس “مجمع خیرین جمعیت” قدم بگذارند و ما را یاری کنند. بسیاری از خانواده‌ها با وجود کمک‌های دولت، همچنان در تأمین هزینه‌ها به ویژه برای کودکان بیمار با مشکل مواجهند. ما به کمک گسترده مردم و خیرین در این زمینه نیاز داریم.
