به گزارش اکو رسانه ، به نقل از سرویس کودک‌ونوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – سایه برین: رساندن شعر کودک‌ونوجوان امروز به جایگاه شایسته‌اش، نیازمند تلاش و شناختن نیازهاست. این ژانر باید مخاطب بیشتری داشته باشد، به اهداف خود نزدیک‌تر شود و بیش از پیش در معرض دید باشد. تحقق این اهداف نیازمند آن است که بدانیم چالش‌های امروز شعر کودک‌ونوجوان چیست تا به راهکار مناسب برسیم و مسیر را برای دوستداران قلم‌زدن در این حوزه هموارتر کنیم.
به همین منظور در این قسمت از پرونده وضعیت شعر کودک‌ونوجوان پای صحبت‌های کبری بابایی، شاعر این ژانر، نشسته‌ایم. بابایی فکر نکردن به بازار و پخش درست، فکر نکردن به بسته‌بندی و ظاهر کار به‌نوعی که بچه‌ها از دیدن آن لذت ببرند، عدم شناخت دغدغه‌ها و نیازهای مخاطب چه توسط ناشر و چه توسط شاعر و نویسنده، موضوعی‌نویسی و نداشتن ذهن آزاد و جوان بودن ادبیات کودک‌ونوجوان را از مهم‌ترین مسائل و مشکلات این ژانر می‌داند. این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم:
تعدد شاعران و کمتر دیده شدن آثار
کبری بابایی گفت: پیشرفت نکردن شعر کودک‌ونوجوان و گمنام شدن شاعران آن از یک سنخ نیست. از آن‌جا که ما فضای نقد و بررسی در شعر کودک‌ونوجوان نداریم و نشریات این حوزه آنچنان فعال نیستند، متر و معیار درستی هم برای بررسی دلایل عدم پیشرفت وجود ندارد و به راحتی نمی‌توان نتیجه گرفت که شعر ما در این سال‌ها رشد کرده یا دچار پسرفت شده است.
وی با تاکید بر اینکه شاعران کودک‌ونوجوان امروز کمتر دیده می‌شوند گفت: در گذشته فضای ادبیات کودک‌ونوجوان محدود بود و ما با تعداد انگشت‌شماری شاعر و نویسنده روبه‌رو بودیم. این باعث می‌شد هرکاری حتی اگر تراز اول هم نبود دیده می‌شد و شاعران در برنامه‌های تلویزیونی هم حضور پیدا می‌کردند و از تریبون صداوسیما استفاده می‌کردند.
این شاعر کودک‌ونوجوان ادامه داد: امروز تعداد شاعران بیشتر است و تعدد ظرفیت‌ها، باعث شده که شعر و داستان تنها خوراک فکری بچه‌ها نباشد و چیزهای دیگری جایگزینش شده است.
بابایی افزود: هر عامل مخرب یا کمک‌کننده در این حوزه، به هزاران عامل دیگر ارتباط دارد و واقعاً نمی‌توان با چند دلیل مسئله ادبیات کودک‌ونوجوان را بیان کرد.
ادبیات کودک‌ونوجوان نوپاست
وی با تاکید بر اینکه هنوز ادبیات کودک‌ونوجوان در نقشه ادبیات ما جایگاه شناخته‌شده‌ای ندارد، تشریح کرد: یک ضرب‌المثل و شوخی قدیمی وجود داشت که می‌گفت دکتر اطفال اگر بیشتر درس می‌خواند، دکتر بزرگسال می‌شد. این دیدگاه غلط درباره شعر کودک‌ونوجوان هم وجود دارد. ما همچنان در برنامه‌ها و جشنواره‌ها، این حوزه را به رسمیت نمی‌شناسیم.
این شاعر با تاکید بر اینکه ادبیات کودک‌ونوجوان در تمام دنیا نوپاست و قدمت ادبیات بزرگسال را ندارد، گفت: اگر در قدیم اثری هم برای کودکان و نوجوانان مناسب بود، در این ژانر تولید نشده بود و به صورت ذوقی مورد توجه این قشر قرار می‌گرفت. بر این اساس ادبیات کودک‌ونوجوان ما، هنوز ادبیات آزمون و خطاست.
بابایی با تاکید بر اینکه در این حوزه مبانی نظری کم داریم خاطرنشان کرد: مبانی‌ای را که از جهان گرفته‌ایم بومی و ایرانیزه نکرده‌ایم. بعضی از شاعران کودک‌ونوجوان خیلی در جهت بالا بردن دانش و علم ادبی خود تلاش نمی‌کنند و ذوقی پیش می‌روند. کسانی هم که علمی پیش می‌روند، از ذوقی بودن شعر غافل هستند.
وی افزود: نگاه تربیتی و تعلیمی بر ادبیات کودک‌ونوجوان سلطه دارد و این باعث می‌شود شاهد آثاری با کیفیت‌های متفاوت باشیم که بعضی از آن‌ها سیر نزولی دارند.
شعرهای مناسبتی و چارچوب ذهنی
این شاعر کودک‌ونوجوان تشریح کرد: مناسبتی‌نویسی نیز باعث می‌شود شاعران مدام دنبال موضوع باشند. به هر شاعری که بگوییم مثلاً برای فلان مجله اثر بفرست، قطعاً سوال می‌کند که موضوعش چیست؟ حتی وقتی می‌گوییم موضوع آزاد است، باز شعرها آزاد نیست.
بابایی با تاکید بر اینکه فقط مناسبت‌های مذهبی مدنظر نیست و مسائلی چون جشن‌های باستانی و تغییر فصل‌ها هم موضوعاتی چارچوب‌مند هستند، ادامه داد: فکر می‌کنیم اول باید موضوع پیدا کنیم بعد بنویسیم درحالی که شعر باید آینه دریافت‌های ما از جهان باشد و نمی‌تواند صرفاً بر اساس تقویم پیش برود.
این شاعر کودک‌ونوجوان گفت: در این مشکل، ارگان‌های خصوصی و دولتی با سفارش کارهایی به شاعران می‌دهند، دخیل هستند.
وی با تشریح اینکه خیلی از ما مخاطبان خود را نمی‌شناسیم، افزود: ما باید کنار نیازهای مخاطب قرار بگیریم، اثری تولید کنیم و پای پخش آن بایستیم. گاهی کتاب‌ها انبار شده و دیده نمی‌شوند و اگر ما کار کودک‌ونوجوان را بشناسیم می‌توانیم آثار را عرضه کنیم.
بابایی گفت: آیا کتاب به‌عنوان یک محصول فرهنگی، ارزش ندارد که برای ترویجش بیشتر تلاش کنیم؟ منظور از تلاش هم فقط مباحث اقتصادی نیست اما همین ترویج قطعاً هزینه دارد.
این شاعر کودک‌ونوجوان افزود: در نمایشگاه‌های کتاب، غرفه کودک‌ونوجوان شلوغ است اما چرا کتاب‌های شعر به فروش نمی‌رسند؟ چه کسی کنار غرفه‌های کتاب شعر ایستاده؟ آیا اگر مخاطبی مراجعه کند، آن شخص می‌تواند راهنمایی کند یا صرفاً مراقب کتاب‌هاست؟ حتی شکل ظاهری کتاب هم مهم است تا موردپسند مخاطب کودک و نوجوان واقع شود.
بچه‌ها از شعر خوب استقبال می‌کنند
وی با تاکید بر اینکه ناشران روی شعر نوجوان انرژی نمی‌گذارند چون برایشان آورده ندارد، خاطرنشان کرد: گاهی ناشران می‌گویند بچه‌ها شعرهای کودک‌ونوجوان را دوست ندارند. چقدر ما این کارها را عرضه کرده‌ایم و بچه‌ها هم پس زده‌اند؟
بابایی تشریح کرد: من سال‌ها با بچه‌ها کار کرده‌ام و هرگاه برایشان شعر خوب خوانده‌ام، استقبال کرده‌اند. از دل همان کارگاه‌ها که با شعر نوجوان پیش می‌رفت، شاعران سرشناس نوجوان پرورش یافتند. ما چقدر توانستیم باعث ایجاد ارتباط میان مولف و مخاطب باشیم؟ چقدر ذائقه مخاطب را به مولف شناسانده‌ایم؟ این کاری است که باید ناشر انجام دهد.
این شاعر کودک‌ونوجوان با تاکید بر اینکه حلقه ارتباطی گمشده میان پدیدآورندگان و مخاطبان مشهود است، ادامه داد: فکر نکردن به بازار و پخش درست، فکر نکردن به بسته‌بندی و ظاهر کار به‌نوعی که بچه‌ها از دیدنش لذت ببرند، عدم شناخت دغدغه‌ها و نیازهای مخاطب چه توسط ناشر و چه توسط شاعر و نویسنده، موضوعی‌نویسی و نداشتن ذهن آزاد و جوان بودن ادبیات کودک‌ونوجوان، باعث شده کارنامه این ژانر نمره بالایی نداشته باشد اما استعدادهای بسیار خوبی داریم که جدی کار می‌کنند.
پراکندگی شاعران کودک‌ونوجوان در سراسر ایران
وی افزود: ما یک ویژگی خوب در ادبیات کودک‌ونوجوان داریم و آن هم پراکندگی شاعران کودک‌ونوجوان در شهرهای مختلف است. همه چهره‌های شاخص در پایتخت نیستند. در شهرهای مختلف کشور حتی کسانی را داریم که اگر مسیر خود را درست ادامه دهند، چهره شاخص خواهند شد.
بابایی خراسان‌رضوی، فارس، همدان و… را در این زمینه مثال آورد و تشریح کرد: هر اتفاقی در جمع شکل می‌گیرد. این تشکل‌ها هستند که باعث رشد می‌شوند. حرکت‌های فردی هم نتیجه دارد اما هر فرد در ارتباط با دیگرانی که شبیه خودش تلاش می‌کنند، می‌تواند رشد بیشتری داشته باشد.
این شاعر کودک‌ونوجوان گفت: وقتی در استانی ده شاعر هست، امکان دورهمی و کمک به یکدیگر وجود دارد و در انجمن‌ها و نشست‌ها فضای رشدشان فراهم است.
وی با تشریح اهداف گروه قاصدک خاطرنشان کرد. ما از دوسال پیش دوره گروهی به اسم آموزش شعر و داستان قاصدک تشکیل دادیم. اکنون چهار مرحله از این دوره آموزشی برای کسانی که در حوزه شعر فعالیت می‌کنند برگزار شده است.
بابایی گفت: ما اکنون تعداد قابل توجهی از دوستانمان را داریم که در این گروه ورود کرده و دوره‌های آموزشی تکمیلی و پیشرفته را طی کرده‌اند. اتفاقات مثبت جمعی در قاصدک وجود داشت و بچه‌ها به کمک هم آمدند. من به این فعالیت خوشبینم و به امید خدا در آینده نزدیک دوره جدید آن هم آغاز خواهد شد.
